تجارت الکترونیک در حقوق بین الملل

  چکیده پرداختن به تجارت الکترونیک و ابعاد متفاوت آن، به ویژه تبیین مسائل حقوق بین­الملل آن، یک ضرورت است، نه موضوعی تفنی و نه صرفاً لذتی آکادمیک. حجم این نوع تجارت، با روندی شتابان، در سراسر جهان رو به افزایش است. لذا با توجه به اهمیت تجارت الکترونیک و نقش و پیامدهای مهم آن در تمام ابعاد مختلف زندگی بشر، در این پژوهش به دنبال رابطه تجـارت الکترونیـک در حقوق بـین الملـل هستیم. که در بخش اول به تعریف تجارت الکترونیک و انواع تراکنشها و مدلهای مختلف آن، اهداف عمده و فرآیند تجـارت الکترونیـک اشـاره می­شود و بـه دنبـال آن در بخـش بعـدی بـه شـرح تجارت بین­الملل و ارائه نظریه­های موجود در مورد آن خواهیم پرداخت ودر بخش پایانی تـلاش گردیـده علاوه بر بررسی چگونگی پیوند تجارت الکترونیک وتجارت بین­الملل، پیشنهادهایی در جهـت بهبـود تجارت الکترونیک ارائه گردد .لازم به ذکر است که پژوهش پیش رو از نوع مقالات مروری بوده و بـه لحاظ مطرح نمودن موضوع با رویکرد نظریه ها و کاربردها حائز اهمیت است. واژگان کلیدی :تجارت الکترونیک، تجارت، تجارت بین­الملل، حقوق، اهمیت، نظریه.   فهرست مطالب مقدمه. 1 تجارت الکترونیک... 3 تجارت بـین المللـی.. 2 حقوق تجارت بینالملل.. 3 مدلهای تجارت الکترونیک... 4 تجارت بینالمللی.. 7 نظریه های تجارت بینالملل.. 7 نظريه مركانتيليسم (سوداگري) 8 نظریه مزیت مطلق آدام اسمیت.. 8 نظريه مزيت نسبي ريكاردو. 9 نظريه هزينه فرصت.. 10 نظريه مزيت نسبي هكشر و اوهلين.. 10 نظريه مزيت نسبي ليندر. 12 آزمون تجربي لئونتيف.. 12 پیوند تجارت الکترنیکی و تجارت بین­الملل.. 12 بحث و نتیجه گیری.. 14 پیشنهادها 15 فهرست منابع. 16    

مقدمه

با پیچیده تر شدن روابط میان افراد و دشواری روابط به شکل سنتی، بشر به فکر ارائه راه حلی برای سهولت در ارتباطات میان خود شد. یکی از این ارتباطات، تجارت میان دولتها، کشورها و شرکتها با یکدیگر است که راه حل گذر از دشورایها و پیچیدگی تجارت متقابل با یکدیگر را با اصطلاحی با عنوان تجارت الکترونیک ارائه دادند. تجارت الکترونیک به خرید و فروش ساده کالا و یا خدمات از طریق اینترنت تعبیر میشود که ممکن است شامل خرید و فروشهای عمده و یا خرده کالاهای فیزیکی و غیر فیزیکی، ارائه خدمات گوناگون همچون مشاوره های حقوقی و یا دیگر موارد تجاری همچون تبادل کالا و ... باشد. تجارت الکترونیک از پدیده­های فناوری اطلاعات و ارتباطات نوین است که تحولی بزرگ در تجارت و کسب- وکار بوجود آورده است. این پدیده در سال 1691 م و بر مبنای مبادله­ی الکترونیک داده­ها شکل گرفت. راه­اندازی تجارت الکترونیک در ایران نیز همزمان با آغاز برنامه پنج ساله دوم بود؛ به طوری که در تبصره 69 قانون برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی کشور به آن اشاره شده است. با کاربرد صحیح مقوله الکترونیک در بحث تجارت ایران میتوان به منافع و مزایایی همچون سرعت و رشد دست یافت، هر چند مشکلاتی نیز همچون نبود سطح دانش عمومی و زمینههای حقوقی لازم در بردارد. لذا پرداختن به تجارت الکترونیک و ابعاد متفاوت آن، به ویژه تبیین مسائل حقوقی آن، یک ضرورت است، نه موضوعی تفنی و نه صرفاً لذتی آکادمیک. حجم این نوع تجارت، با روندی شتابان، در سراسر جهان رو به افزایش است. شرکت داده های بین المللی پیش بینی کرده است که میزان معاملات الکترونیکی در سال 2005 به 115 میلیارد دلار برسد، در صورتی که این مقدار در سال 2002 در حدود 54 میلیارد دلار بوده است. برآوردهای بین المللی نشان می دهد برای انجام بیش از 6 تریلیون دلار مبادلات کالایی در جهان، سالانه حدود 1 تریلیون دلار صرف تأمین هزینه ی مبادله می شود و حدود یک چهارم این مبلغ (250 میلیارد دلار) را می توان با بهره گیری از تجارت الکترونیکی کاهش داد. این صرفه جویی برای تجارت خارجی ایران، رقمی حدود 300 میلیون دلار در سال تخمین زده می شود. بنابر پاره ای محاسبات، اگر طی برنامه ی دوم توسعه، از تجارت الکترونیکی بهره می گرفتیم، 10% از 59 تریلیون ریال صرفه جویی حاصل از آن، می توانست تمام هزینه های لازم برای تجهیز به امکانات تجارت الکترونیکی و آموزش آن را تأمین کند. اصولاً بر تجارت به شیوه سنتی و الکترونیکی، قواعد یکسانی حاکم است؛ عامل پیدایش مباحث جدید، تفاوتی است که در شیوه ی برقراری روابط میان طرفین قرارداد وجود دارد. در معاملات سنتی استفاده از اسناد کاغذی مرسوم است. این اسناد از چندین جهت اهمیت دارند، از حمله آن که دلیل اثبات قرارداد به شمار می روند؛ اما در تجارت الکترونیک اسناد کاغذی، جای خود را به داده های الکترونیکی و به تعبیر بند الف ماده ی 2 قانون تجارت الکترونیک ایران، «داده پیام» می دهند. به تصریح بند الف ماده ی 2، منظور از این اصطلاح، «هر نمادی از واقعه، اطلاعات یا مفهوم است که با وسایل الکترونیکی، نوری ویا فناوری های جدید اطلاعات، تولید، ارسال، دریافت، ذخیره یا پردازش می شود». برای تنظیم روابط معاملی اشخاص در محیط جدید، باید برخی اصول حاکم بر معاملات سنتی را باز تقریر و گاه اصول جدیدی را تعریف کرد. تجارت عبارت است از مبادله کالا، خدمت، دارایی یا پول به صورت داوطلبانه بین یک شخص و یا سازمان با شخص و سازمان دیگر. از آنجاییکه تجارت فعالیتی داوطلبانه است بنابراین هر دو طـرف دادوستد باید بر این باور باشند که از طریق این مبادله به منفعتی می رسند، در غیر این صورت دادوستد به ثمر نخواهد رسید.تجارت بـین المللـی عبـارت اسـت از داد وسـتد بـین شـهروندان دو کشـور. ایـن  شهروندان ممکن است افراد حقیقی و یا حقوقی باشند. چرا کشورها به تجارت میپردازنـد؟ دلـیلش را مـی  تـوان در همـان تعریـف تجـارت یافـت. چـون  سازمانها و افراد به طور داوطلبانه به امر تجارت میپردازند و از آن منفعت عایدشان مـی شـود  .از بعـد  جنگ جهانی دوم تا کنون تجارت بین­المللی رشد زیادی داشته است بطوری که سالهای گذشـته ایـن   رشد حالـت سرسـام  آوری را بخـود گرفتـه اسـت. (اسـماعیل پـور، 1388) یکـی از مفـاهیم تجـارت الکترونیک حذف مرزها،گمرکها و واسطه ها وتبدیل شدن به یک دهکده جهانی می­باشـد .(دشـمن  زیاری وهمکاران، 1390)

تجارت الکترونیک در حقوق بین الملل

 

چکیده

پرداختن به تجارت الکترونیک و ابعاد متفاوت آن، به ویژه تبیین مسائل حقوق بین­الملل آن، یک ضرورت است، نه موضوعی تفنی و نه صرفاً لذتی آکادمیک. حجم این نوع تجارت، با روندی شتابان، در سراسر جهان رو به افزایش است. لذا با توجه به اهمیت تجارت الکترونیک و نقش و پیامدهای مهم آن در تمام ابعاد مختلف زندگی بشر، در این پژوهش به دنبال رابطه تجـارت الکترونیـک در حقوق بـین الملـل هستیم. که در بخش اول به تعریف تجارت الکترونیک و انواع تراکنشها و مدلهای مختلف آن، اهداف عمده و فرآیند تجـارت الکترونیـک اشـاره می­شود و بـه دنبـال آن در بخـش بعـدی بـه شـرح تجارت بین­الملل و ارائه نظریه­های موجود در مورد آن خواهیم پرداخت ودر بخش پایانی تـلاش گردیـده علاوه بر بررسی چگونگی پیوند تجارت الکترونیک وتجارت بین­الملل، پیشنهادهایی در جهـت بهبـود تجارت الکترونیک ارائه گردد .لازم به ذکر است که پژوهش پیش رو از نوع مقالات مروری بوده و بـه لحاظ مطرح نمودن موضوع با رویکرد نظریه ها و کاربردها حائز اهمیت است.

واژگان کلیدی :تجارت الکترونیک، تجارت، تجارت بین­الملل، حقوق، اهمیت، نظریه.

 

فهرست مطالب

مقدمه. 1

تجارت الکترونیک… 3

تجارت بـین المللـی.. 2

حقوق تجارت بینالملل.. 3

مدلهای تجارت الکترونیک… 4

تجارت بینالمللی.. 7

نظریه های تجارت بینالملل.. 7

نظريه مركانتيليسم (سوداگري) 8

نظریه مزیت مطلق آدام اسمیت.. 8

نظريه مزيت نسبي ريكاردو. 9

نظريه هزينه فرصت.. 10

نظريه مزيت نسبي هكشر و اوهلين.. 10

نظريه مزيت نسبي ليندر. 12

آزمون تجربي لئونتيف.. 12

پیوند تجارت الکترنیکی و تجارت بین­الملل.. 12

بحث و نتیجه گیری.. 14

پیشنهادها 15

فهرست منابع. 16

 

 

مقدمه

با پیچیده تر شدن روابط میان افراد و دشواری روابط به شکل سنتی، بشر به فکر ارائه راه حلی برای سهولت در ارتباطات میان خود شد. یکی از این ارتباطات، تجارت میان دولتها، کشورها و شرکتها با یکدیگر است که راه حل گذر از دشورایها و پیچیدگی تجارت متقابل با یکدیگر را با اصطلاحی با عنوان تجارت الکترونیک ارائه دادند.

تجارت الکترونیک به خرید و فروش ساده کالا و یا خدمات از طریق اینترنت تعبیر میشود که ممکن است شامل خرید و فروشهای عمده و یا خرده کالاهای فیزیکی و غیر فیزیکی، ارائه خدمات گوناگون همچون مشاوره های حقوقی و یا دیگر موارد تجاری همچون تبادل کالا و … باشد.

تجارت الکترونیک از پدیده­های فناوری اطلاعات و ارتباطات نوین است که تحولی بزرگ در تجارت و کسب- وکار بوجود آورده است. این پدیده در سال 1691 م و بر مبنای مبادله­ی الکترونیک داده­ها شکل گرفت. راه­اندازی تجارت الکترونیک در ایران نیز همزمان با آغاز برنامه پنج ساله دوم بود؛ به طوری که در تبصره 69 قانون برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی کشور به آن اشاره شده است. با کاربرد صحیح مقوله الکترونیک در بحث تجارت ایران میتوان به منافع و مزایایی همچون سرعت و رشد دست یافت، هر چند مشکلاتی نیز همچون نبود سطح دانش عمومی و زمینههای حقوقی لازم در بردارد.

لذا پرداختن به تجارت الکترونیک و ابعاد متفاوت آن، به ویژه تبیین مسائل حقوقی آن، یک ضرورت است، نه موضوعی تفنی و نه صرفاً لذتی آکادمیک. حجم این نوع تجارت، با روندی شتابان، در سراسر جهان رو به افزایش است. شرکت داده های بین المللی پیش بینی کرده است که میزان معاملات الکترونیکی در سال 2005 به 115 میلیارد دلار برسد، در صورتی که این مقدار در سال 2002 در حدود 54 میلیارد دلار بوده است. برآوردهای بین المللی نشان می دهد برای انجام بیش از 6 تریلیون دلار مبادلات کالایی در جهان، سالانه حدود 1 تریلیون دلار صرف تأمین هزینه ی مبادله می شود و حدود یک چهارم این مبلغ (250 میلیارد دلار) را می توان با بهره گیری از تجارت الکترونیکی کاهش داد. این صرفه جویی برای تجارت خارجی ایران، رقمی حدود 300 میلیون دلار در سال تخمین زده می شود. بنابر پاره ای محاسبات، اگر طی برنامه ی دوم توسعه، از تجارت الکترونیکی بهره می گرفتیم، 10% از 59 تریلیون ریال صرفه جویی حاصل از آن، می توانست تمام هزینه های لازم برای تجهیز به امکانات تجارت الکترونیکی و آموزش آن را تأمین کند.

اصولاً بر تجارت به شیوه سنتی و الکترونیکی، قواعد یکسانی حاکم است؛ عامل پیدایش مباحث جدید، تفاوتی است که در شیوه ی برقراری روابط میان طرفین قرارداد وجود دارد. در معاملات سنتی استفاده از اسناد کاغذی مرسوم است. این اسناد از چندین جهت اهمیت دارند، از حمله آن که دلیل اثبات قرارداد به شمار می روند؛ اما در تجارت الکترونیک اسناد کاغذی، جای خود را به داده های الکترونیکی و به تعبیر بند الف ماده ی 2 قانون تجارت الکترونیک ایران، «داده پیام» می دهند. به تصریح بند الف ماده ی 2، منظور از این اصطلاح، «هر نمادی از واقعه، اطلاعات یا مفهوم است که با وسایل الکترونیکی، نوری ویا فناوری های جدید اطلاعات، تولید، ارسال، دریافت، ذخیره یا پردازش می شود». برای تنظیم روابط معاملی اشخاص در محیط جدید، باید برخی اصول حاکم بر معاملات سنتی را باز تقریر و گاه اصول جدیدی را تعریف کرد.

تجارت عبارت است از مبادله کالا، خدمت، دارایی یا پول به صورت داوطلبانه بین یک شخص و یا سازمان با شخص و سازمان دیگر. از آنجاییکه تجارت فعالیتی داوطلبانه است بنابراین هر دو طـرف دادوستد باید بر این باور باشند که از طریق این مبادله به منفعتی می رسند، در غیر این صورت دادوستد به ثمر نخواهد رسید.تجارت بـین المللـی عبـارت اسـت از داد وسـتد بـین شـهروندان دو کشـور.

ایـن  شهروندان ممکن است افراد حقیقی و یا حقوقی باشند. چرا کشورها به تجارت میپردازنـد؟ دلـیلش را مـی  تـوان در همـان تعریـف تجـارت یافـت.

چـون  سازمانها و افراد به طور داوطلبانه به امر تجارت میپردازند و از آن منفعت عایدشان مـی شـود  .از بعـد  جنگ جهانی دوم تا کنون تجارت بین­المللی رشد زیادی داشته است بطوری که سالهای گذشـته ایـن   رشد حالـت سرسـام  آوری را بخـود گرفتـه اسـت. (اسـماعیل پـور، 1388)

یکـی از مفـاهیم تجـارت الکترونیک حذف مرزها،گمرکها و واسطه ها وتبدیل شدن به یک دهکده جهانی می­باشـد .(دشـمن  زیاری وهمکاران، 1390)

مطالعه بیشتر